دولومیت

دولومیت چیست

دولومیت Dolomite یا آهک دولومیتی یک کانی خشک کربناته و جزء سنگ های رسوبی با فرمول شیمیایی کربنات کلسیم منیزیم CaMg(CO₃)₂ است. آهک دولومیتی از روسوبات سنگ های کربناته و بیشتر کربنات کلسیم تولید می شود. این ماده با اسامی دیگری همچون خاک دولومیتی یا dolostone نیز شناخته می شود. از نظر خانواده جزء سنگ آهک (کربنات کلسیم) بحساب می آید.

کانی دولومیت و سنگ آهک شباهت های زیادی با هم دارند. هر دو ماده از نظر ظاهری به رنگ های مختلف موجود هستند. همچنین سختی مشابهی دارند و در محلول رقیق هیدروکلریک اسید حل می شوند. سنگ های کربناته نظیر سنگ آهک و خاک دولومیتی به میزان زیادی در ساختمان سازی و خنثی سازی اسید ها استفاده می گردد.

دولومیتی شدن چیست

آهک دولومیتی ماده‌ی فراوانی در طبیعت است و زمانی شکل می گیرد که گل یا سنگ آهک دچار تغییرات شیمیایی شود. دولومیت در مناطق مرطوب ، کم عمق ، گرم و آهکی که گل کربنات کلسیم به صورت پوسته های انباشته شده ، بقایای مرجانی و رسوبات کربناته وجود دارد ایجاد می گردد. به نظر می رسد آهک دولومیتی زمانی که کلسیت با فرمول شیمیایی CaCO₃ در گل کربنات یا سنگ آهک در مناطق آبی غنی از منیزیم تغییر می کند ایجاد می شود.

کانی دولومیتی موجود با فرمول CaMg(CO₃)₂ به دلیل تغییر کلسیم بوجود آمده است. این تغییر شیمیایی ، دولومیتی شدن Dolomitization نام دارد و می تواند سنگ آهک را به طور کامل تغییر داده و یا با تغییر بخشی از آن ، آهک دولومیتی ایجاد نماید.

ویژگی های دولومیت

کانی دولومیت دارای ساختار کریستالی مثلثی – رومبوسه است که به شکل کریستال های سفید ، خاکستری و صورتی شکل می گیرد. ساختار آهک دولومیتی ، دو کربناته با ترکیب جایگزین یون های کلسیم و منیزیم است. دولومیت پودری به سرعت کلسیت در محلول رقیق اسید هیدروکلریک سرد حل نمی شود.

آهک دولومیتی در ترکیب با آنکریت آهنی و کوتنوهوریت منیزیمی ، محلول جامد Solid solution ایجاد می کند. وجود آهک در آن سبب تشکیل کریستال های زرد یا قهوه ای شده و وجود منیزیم هم می تواند تا سه درصد اکسید منیزیم ایجاد نماید. هر میزان منیزیم در ساختار آهک دولومیتی بیشتر باشد ، رنگ آن به سمت صورتی تمایل بیشتر می یابد. عناصر سرب ، روی و کوبالت نیز زیر مجموعه منیزیم هستند. از آنجا که خاک دولومیت می تواند در آب اسیدی حل شود ، بسیاری از بستر سفره های زیر زمینی حاوی این ماده هستند.

کانی دولومیت در اثر حرارت و فشار ، خواصی همچون سنگ آهک از خود نشان می دهد. در صورت افزایش فشار ، این ماده شروع به تغییر ساختار کریستالی می نماید و سایز کریستال های آن در سنگ کوچک تر شده و حالتی غیر همگن تشکیل می دهد. دولومیت معمولا در محیط هایی با دمای پایین و غنی از مواد ارگانیک ایجاد می شود. این ماده در نتیجه کمپلکس منیزیم با گروه های کربوکسیل و با مشارکت مواد ارگانیک ایجاد می گردد.

کاربرد و موارد مصرف

کاربرد دولومیت با موارد مصرف سنگ آهک مشترک است. این ماده به عنوان یک سنگ زینتی ، تقویت کننده بتن و تولید اکسید منیزیم استفاده می شود. این ماده در صنعت نفت و پتروشیمی مصرف شده و به میزان زیادی برای تولید سیمان بکار می رود. آهک دولومیتی منبع بزرگی برای تولید فلزات پایه نظیر سرب ، روی و مس است.

زمانی که کلسیت یا سنگ آهک برای مصرف در صنایع ذوب آهن و تولید فولاد ، بیش از حد گران قیمت باشد ، می تواند از دولومیت برای این منظور استفاده نمود. این ترکیب معدنی در تولید شیشه فلوت مصرف شده و بعنوان کاتالیست مصرف می گردد.

منابع

Dolomite – https://en.wikipedia.org/wiki/Dolomite_(mineral)

Dolomite a sedimentary rock similar to limestone. Also known as “dolostone” and “dolomite rock – https://geology.com/rocks/dolomite.shtml