آهک خوراکی

آهک خوراکی چیست

آهک خوراکی به انگلیسی با نام آهک فود گرید Food grade hydrated lime شناخته می شود یکی از فراروده های سنگ آهک است. این محصول را به روش های مختلفی خالص سازی نموده و کلیه ناخالصی های زیان آور آن را حذف می نماییم تا برای مصارف انسانی مشکلی نداشته و سبب بیماری نشود. آهك خوراكي به لحاظ شیمیایی دارای فرمول مولکولی هیدروکسید کلسیم به صورت Ca(OH)₂ بوده و از لحاظ ظاهری هم پودری سفید رنگ و نامحلول در آب است.

آهک هیدراته خوراکی چه ویژگی هایی دارد

همان طور که گفتیم ، آهک خوراکی کاملا در آب نامحلول است و پس از گذشت مدت زمانی از ترکیب آن با آب ، ته نشین می شود. اما این امر به معنای بی اثر بودن این محصول نیست زیرا با وجود ته نشین شدن آهک ، این ماده ویژگی های مورد انتظار را در آب ایجاد می نماید. آهک هیدراته دارای خاصیت قلیایی است بنابراین آب آهک ایجاد شده هم کمی قلیایی خواهد بود. البته خوردن آهک برای سلامت انسان بسیار زیان آور است در نتیجه تنها باید آب زلال داخل ظرف را مصرف نمود و آهک ته نشین شده را دور ریخت.

چرا از پودر آهک خوراکی استفاده می کنیم

ترکیب آب و آهک باعث تولید مایعی می شود که آن را “آب آهک” می نامیم. آب آهک یک محلول شیری رنگ و کدر است که پس مدتی با ته نشین شدن آهک ، به مایعی زلال و شفاف تبدیل می شود. این مایع کاربرد های زیادی در صنعت و همچنین پخت و پز دارد. محلول آهک خوراکی در ایران بیشتر برای پخت مربا مورد استفاده قرار می گیرد.

در صورت استفاده از آهک برای مربا ، پروتئین در داخل مواد غذایی به دام افتاده و پس از پخت ، ارزش غذایی این خوراکی حفظ می شود. همچنین در صورت خواباندن میوه ها در آب آهک خوراکی ، ظاهر میوه ها پس از پخت به شکل اولیه باقی می ماند.

مضرات و خطرات

مضرات آهک خوراکی تنها در صورتی که خود آهک بلعیده شود بوجود می آید. آهک نوعی خاک است و مصرف آن برای بدن انسان زیان آور خواهد بود. اما در صورت رعایت اصول تهیه آب آهک خوراکی ، این ماده هیچ زیانی برای بدن ما نخواهد داشت.

روش تهیه آب آهک به این صورت است که در حدود یک کیلوگرم آهک خوراکی را با همین میزان آب ترکیب می نماییم. سپس مدتی (شاید یکی دو ساعت) آن را به حال خود رها می کنیم تا اهک به طور کامل در آب ته نشین شده و مایع روی آن کاملا زلال و شفاف شود. این مایع معمولا بوی خاک می دهد ولی هیچ کدورتی نباید در آن مشاهده کنیم. در نهایت آب زلال روی آن را در ظرف دیگری ریخته و از آن استفاده می نماییم. توجه داشته باشید ، در زمان جدا کردن آب آهک ، به هیچ وجه ذرات سفید آهک با آن قاطی نشود.

کاربرد

آهک برای پخت مربا

شناخته شده ترین کاربرد آهک خوراکی در کشور ما جهت پخت انواع مربا است. میوه ها و صیفی جاتی نظیر کدو حلوایی به دلیل بافت لطیفی که دارند ، پس از پخته شده له می شوند و ظاهر زیبای خود را از دست می دهند. استفاده از محلول آهک هیدراته خوراکی روشی است که کدبانو های ایرانی برای حفظ زیبایی میوه ها پس از پخت بکار می برند. این کار علاوه بر حفظ ظاهر میوه ، از مواد مغذی آن نظیر پروتئین نیز محافظت می نماید. برای تهیه مربا کدو حلوایی یا انجیر ، آن را چند ساعت در آب آهک تهیه شده از آهک هیدراته خوراکی خوابانیده و سپس چندین بار آنها را می شوییم تا آهک به طور کامل از آن جدا شود.

تولید خیار شور و ترشی

قرار دادن طولانی مدت میوه ها و سیزیجاتی نظیر خیار ، کلم ، هویج و … در داخل محلول آب نمک و سرکه ، فرایندی نظیر پخت را بر این میوه ها اعمال می کند که می تواند شکل ظاهری آن را خراب کرده و حتی باعث متلاشی شدن میوه شود. در این موارد نیز آب آهک خوراکی استفاده می شود. محلول آهک هیدراته قادر است ژلاتین گیاهی به نام پکتین که باعث حفظ شکل و حجم ظاهری میوه ها و صیفی جات می شود را حفظ کرده و مانع از دفرمه شدن آن ها شود. در صورت خیساندن خیار و مواد مورد مصرف در ترشی ها در آب آهک هیدروکسید کلسیم ، این مواد انسجام خود را تا زمان مصرف حفظ می کنند.

تولید قند و شکر

فرایند تولید قند و شکر از چغندر قند و نیشکر در دو مرحله استخراج شهد و تصفیه انجام می شود. شهد استخراج شده حاوی ناخالصی های مختلفی است که برای مصرف انسان باید این مواد جداسازی شود. از آهک خوراکی در مرحله تصفیه شهد قند استفاده می شود. در این مرحله ، آهک هیدراته خوراکی را در ترکیب با اسید سولفوریک به شهد چغندر قند می افزایند. این ترکیب می تواند بسیاری از ناخالصی ها آن را جدا کرده و ماده‌ی فسفات کلسیم را ته نشین سازد که مثل یک تور عمل نموده و ناخالصی های مختلف را از قند و شکر جدا می کند.

تولید ذرت و پاپ کرن

یکی از مهم ترین موارد مصرف آهک خوراکی در مورد گیاه ذرت است. ذرت برای تهیه برخی خوراکی های بسیار پر مصرف مثل پاپ کرن (پف فیل) و نان ذرت استفاده می شود. برای غنی سازی ذرت و جلوگیری از هدر رفت مواد مغذی آن ، این محصول کشاورزی را در محلول قلیایی تهیه شده از آهک هیدراته می خیسانند. این کار همچنین موجب از بین رفت سموم حاصل از فعالیت های باکتریایی و قارچی همچون آفلاتوکسین و مایکوتوکسین ها می شود.

تولید آب میوه

تولید آب میوه های صنعتی نیازمند استفاده از مواد شیمیایی به عنوان نگهدارنده و جهت غنی سازی است. آهک خوراکی با فرمول هیدورکسید کلسیم حاوی مقادیری کلسیم قابل جذب برای انسان می باشد. همچنین خاصیت قلیایی آن می تواند به عنوان یک ماده نگهدارنده در مقابل عوامل فاسد کننده عمل نماید. آهک به نسبت دیگر مواد کلسیمی صنعتی همچون مالت ، سیترات ، لاکتات و تری فسفات از قیمت ارزان تری برخوردار است.