نگاهی اجمالی به اهک ، کاربرد‌ها و ویژگی‌های آن

اهک چیست؟

اهک یک ماده معدنی شناخته شده توسط انسان است که کاربرد گسترده ای در ساختمان سازی دارد. اهک در کشور ما هم دارای سبقه طولانی بوده و ایرانیان از آن برای تهیه شفته آهک ، ساروج و ملات جهت ساختمان سازی استفاده می کرده اند. مصرف آهک در کشور های صنعتی و اروپایی پس از پایان جنگ جهانی دوم سرعت گرفت. این کشور ها از اهک برای شفته ریزی زمین هایی که قسمت ساخت و ساز بر روی آن را داشتند استفاده می کردند.

انواع اهک

انواع اهک استخراج شده از معادن حاوی ناخالصی های مختلفی هستند. آهک بازاری باید از سنگ اهکی تهیه شود که حاوی حداقل 90 درصد کربنات کلسیم باشد. این آهک که فراوری می شود ، از کیفیت بسیار مطلوبی برخوردار بوده و اگر میزان کربنات کلسیم آن زیر 75 درصد بشود ، به آن اهک کم مایه می گویند.

اهک مرده و آب اهک هم تعریف دیگری از این ماده است. به این صورت که اگر بر روی آهک زنده یا همان آهک پخته شده ، آب ریخته شود ، در اثر انجام فعل و انفعالات شیمیایی ، حرارت زیادی ایجاد نموده و پس از متورم شدن ، به پودری سفید رنگ تبدیل می گردد که اصطلاحا آن را آهک هیدراته یا آهک مرده می نامند. حال اگر به اهک مرده ، آب اضافه کنیم ، واکنش خاصی ایجاد نکرده و به مایع سفید رنگی به نام آب آهک تبدیل خواهد شد. اب اهک ماده ای قلیایی است که موارد مصرف مختلفی در صنعت ، پخت و پز و کشاورزی دارد و کاربرد آن در تولید محصولات شیمیایی همچون آمونیاک ، پرکلرین ، کربنات کلسیم رسوبی و آمونیاک دارد.

کاربرد اهک

تولید سیمان

اهک نقش فیلر و یک چسب قوی را در تولید سیمان دارد و برای این منظور از اهک زنده استفاده می شود

کاغذ سازی

اهک برای بازیافت و خنثی سازی ماده شیمیایی کاستیک سودا در کاغذسازی استفاده می گردد. امروزه حتی نوعی کاغذ تولید می شود که تماما از آهک در آن استفاده شده است

گچ

گچ یکی از ترکیبات کربنات کلسیم است و می توان برای تولید آن از سنگ اهک هم استفاده نمود

صنایع شیمیایی

در صنایع شیمیایی از ترکیب اهک با مواد شیمیایی برای تنظیم اسیدیته استفاده می شود. همچنین برای تولید محصولات شیمیایی مختلف حاوی کلسیم یا کربنات ، جذب گاز های سمی پالایشگاه ها هم مصرف می گردد. اهک در تولید هیدروکسید سدیم از کربنات سدیم و هیدروکسید آمونیوم از کلرید آمونیم بکار می رود.

تصفیه آب

اهک به دلیل خاصیت قلیایی برای تصحیح اسیدیته آبآشامیدنی در مرحله تصفیه بکار می رود.

صنایع غذایی

از اهک در صنایع تصفیه قند از نیشکر و چغندر قند استفاده می شود. همچنین می توان آن را برای تهیه خیار شور ، مربا و پاپ کرن بکار برد.

تولید شیشه

به دلیل اینکه اهک حاوی مقادیری سیلیس و کربنات کلسیم است ، در تولید شیشه مصرف می شود.

دباغی

صنعتگران چرم سازی از پودر اهک به عنوان ماده ماثر برای حذف مو ، پشم ، چربی و ضایعات موجود بر روی چرم خام استفاده می کنند.

آهک شکفته

شکفته شدن اهک یک اصطلاح علمی است که در اثر ترکیب آب با آهک پخته شده ایجاد می گردد. به دلیل اینکه آهک زنده واکنش دهنده است ، بنابراین در اثر جذب آب ، یون هیدروکسید در آن ایجاد شده و از نظر ظاهری مانند غنچه گل شکفته می شود. به همین علت به آن اهک شکفته شده یا آهک هیدراته می گویند.

انواع کوره اهک پزی

کوره سنتی

در این نوع کوره ها که با نام کوره‌ ثابت و غیر پیوسته هم شهرت دارند ، سنگ آهک خرد شده را روی هم می‌چینند. سپس بخش زیرین را با سوخت هایی مانند بوته ، چوب ، زغال یا نفت سیاه پر می کنند و می سوزانند تا دمایی در حدود 1000 درجه سانتی‌گراد ایجاد گردد، بعد از مدت مشخصی حرارت دهی را متوقف می کنند و آهک پخته شده را خارج می نمایند. به دلیل اینکه در مدت تخلیه آهک ، کوره کار نمی‌کند، به همین خاطر  آن را کوره ثابت و غیر پیوسته می‌ نامند.

کوره صنعتی

کوره آهک پزی صنعتی انواع گوناگونی دارد. رایج ترین نوع آن که امروزه استفاده می شود ، کوره دوار یا روتاری است که به صورت یک سیلندر فولادی افقی می باشد که توسط چرخ دنده ها و موتور ، حول محور مرکزی خود می چرخد. درون این کوره ، مارپیچ هایی تعبیه شده که سنگ آهک را به سمت دیگر کوره هدایت نماید. در حین حرکت سنگ اهک ، توسط مشعل های گازی ، حرارت بسیار زیادی به درون کوره دمیده شده و سنگ اهک تجزیه می گردد.

انواع اهک از نظر ویژگی های فیزیکی و شیمیایی

• اهک سبک : بخش نرم و پودری آهک تولیدی است که دارای دانه بندی ریز و خلوص بالایی می باشد
• اهک هیدرولیک : اهک از سرند رد نشده است که دانه بندی های مختلف در آن وجود دارد و باید دوباره الک شود
• اهک سنگین : به اهکی که حاوی مقادیر زیاد سیلیکات باشد ، اهک سنگین می گویند و از نظر شیمیایی به سیمان شبیه است
• نخاله آهک : این ماده بیشترین میزان سیلیکات را دارد و نپخته است که سبب می شود در برابر آب شکفته نشود.